Một mối quan hệ lãng mạn, lành mạnh sẽ làm bạn cảm thấy hạnh phúc, yêu bản thân, yêu người ấy, và đồng thời cũng thoải mái, tự do, và không ràng buộc. Tình yêu có thể được định nghĩa bởi nhiều cách khác nhau, nhưng nếu có ai đó cố định nghĩa tình yêu là làm tổn thương nhau với bạn, hãy nói không với người đó.
Tuy nhiên, trong thực tế, vẫn có rất nhiều mối quan hệ lãng mạn bị gắn với sự tổn thương dai dẳng. Có thể là do họ không hợp nhau, có thể là do họ chưa đủ chín chắn, hay cũng có thể một trong hai đối tác đang cố gắng làm chủ hay điều khiển người còn lại. Hiện tượng một trong hai đối tác của một mối quan hệ lãng mạn cố gắng kiểm soát người còn lại (một cách thái quá) được gọi là bạo hành trong tình yêu (Intimate partner violence- IPV/Domestic abuse/Spousal abuse). Bạo hành trong tình yêu xảy ra với một mục đích duy nhất: có được quyền lực trên người còn lại; và nó có thể xảy ra với bất kỳ ai trong bất kỳ mối quan hệ lãng mạn nào, dù bạn là nam hay nữ, đồng tính hay dị tính, chuyển giới hay không, lớn tuổi hay nhỏ tuổi, giàu hay nghèo…
- Biểu hiện
Bạo hành vẫn hay được biết đến với những vết thâm, vết thương trên cơ thể do bạo lực về mặt thể chất. Tuy nhiên, bạo hành không chỉ tồn tại ở mặt thể chất, mà còn cả về mặt tinh thần. Dù gần như là vô hình, bạo hành về mặt tâm lý có khi còn nguy hiểm hơn cả bạo hành về mặt thể chất, vì một con mắt bầm có thể trở về lạnh lặn, nhưng một tâm hồn bị đàn áp, bôi nhọ, chà đạp hay xúc phạm sẽ khó có thể bình phục. Bạo hành về mặt tâm lý có thể làm cho nạn nhân ghét bỏ chính mình, mắc chứng rối loạn lo âu hay trầm cảm, hoặc cảm thấy tuyệt vọng và cô đơn. Nhiều người bị bạo hành nhưng mãi không thể nhận ra vì người yêu họ không bao giờ đánh họ, họ nhìn thân thể lành lặn của mình, và quên đi rằng tâm hồn họ đang bị xé nát. Không ai xứng đáng bị đối xử như thế, và dù bạn là ai, bạn xứng đáng được bảo toàn giá trị, tôn trọng, yêu thương, và cảm thấy an toàn.
Vậy làm cách nào để biết mình hoặc người thân có đang bị người yêu bạo hành hay không? Một trong những dấu hiệu cơ bản nhất của một nạn nhân bị người yêu bạo hành là, họ cảm thấy e sợ người yêu của mình, họ phải cẩn thận với lời nói và hành động của mình khi ở bên người yêu, và họ cảm thấy tuyệt vọng, chán ghét bản thân. Ngoài ra, bạn cũng có thể tự hỏi mình những câu hỏi sau đây để xác định bạn hay người thân của mình có đang bị bạo hành hay không, càng nhiều câu trả lời “có”, thì câu trả lời cho bài toán bạo hành trên càng có khả năng là tương tự.
- Về các suy nghĩ và cảm xúc bên trong bạn:
Bạn có:
– Đa phần cảm thấy sợ sệt người yêu của mình?
– Lẩn tránh một số chủ đề vì sợ người yêu sẽ nổi giận?
– Tin rằng mình đáng bị tổn thương hay đối xử tệ bạc?
– Băn khoăn không biết mình có phải là một đứa mất trí không?
– Cảm thấy chai lì hay tuyệt vọng về mặt cảm xúc?
- Về hành vi coi thường của người yêu bạn:
Người yêu bạn có:
– Bôi xấu bạn hay thét vào mặt bạn?
– Chỉ trích bạn và hạ thấp giá trị của bạn?
– Đối xử với bạn tệ đến nỗi bạn xấu hổ không muốn bạn bè thấy?
– Lờ đi hay coi thường ý kiến hay sự thành công của bạn?
– Đổ lỗi cho bạn về những hành vi bạo hành của họ?
– Xem bạn như là một của riêng hay chỉ là một đối tượng để quan hệ tình dục cùng, thay vì là một người bình đẳng, cần được yêu thương và tôn trọng?
- Về hành vi bạo lực và những lời đe dọa của người yêu bạn:
Người yêu bạn có:
– Có tính khí nóng nảy và bất thường?
– Làm đau bạn, hay đe dọa sẽ giết hoặc gây tổn thương cho bạn?
– Đe dọa sẽ đem con/em của bạn đi và làm hại chúng?
– Đe dọa sẽ tự tử nếu bạn bỏ đi?
– Ép bạn quan hệ tình dục?
– Phá hỏng tài sản của bạn?
- Về hành vi kiểm soát của người yêu bạn:
Người yêu bạn có:
– Tỏ ra vô cùng ghen tuông và muốn chiếm hữu bạn?
– Kiểm soát nơi bạn đi đến và những gì bạn làm?
– Không cho bạn gặp gỡ gia đình và bạn bè?
– Ngăn cản không cho bạn với tới nguồn tiền, điện thoại, hay phương tiện giao thông?
– Liên tục kiểm tra bạn (liên tục nhắn tin/ gọi hỏi đang ở đâu, đang làm gì, đi với ai, v.v…).
Sống với một người yêu bạo hành, như được nhắc ở trên, có vô vàn nguy hại. Tuy nhiên, không phải ai cũng từ bỏ được mối quan hệ đó. Có rất nhiều lý do khiến một nạn nhân ở lại, các lý do ấy sẽ được giải thích cụ thể hơn ở các bài sau của Beautiful Mind VN, nhưng lý do căn bản nhất đó là nạn nhân thường thất bại trong việc nhận ra rằng mình đang bị bạo hành.
Việc nhận ra rằng mình đang bị bạo hành về mặt tâm lý là một việc rất khó, nhất là khi kiến thức về nó không được phổ biến. Quan trọng hơn, giới truyền thông vẫn không ngừng tán dương, lãng mạn hóa các hành vi bạo hành về mặc tâm lý, cho rằng ai làm vậy là đều do “yêu bạn tha thiết”, “yêu bạn ngông cuồng”, và rất đáng được trân trọng. Các dạng kịch bản ấy xuất hiện rất nhiều trong phim ảnh, ca nhạc, tiểu thuyết,…v…v và ảnh hướng rất nhiều đến cách xã hội chúng ta nhìn nhận bạo hành về mặt tâm lý, và cuộc sống của những nạn nhân vô tội.
- Ví dụ thực tiễn
Sau đây là một ví dụ khá điển hình, nó chỉ là một post khá phổ biến tôi vô tình tìm thấy trên Facebook, được đăng bởi Blog tâm sự. Nếu bài kiểm tra trên quá khô khan để giúp các bạn hiểu sâu về các hành vi bạo hành tâm lý, thì bộ tranh dưới đây sẽ nêu lên các biểu hiện ấy một cách phong phú và sống động hơn.
Kiểm soát những nơi bạn đến và những gì bạn làm
Liên tục kiểm tra bạn (liên tục nhắn tin/gọi hỏi đang ở đâu, làm gì, đi với ai…)
Hãy tưởng tượng một tình huống như thế này nhé (dù người yêu bạn thuộc bất kể giới tính nào):
Sáng sớm thức dậy, bạn nhận được 5 tin nhắn chào buổi sáng từ người yêu. Bạn đi ăn sáng, có 10 tin nhắn hỏi bạn ăn gì, ở đâu, với ai, và chúc bạn ăn ngon. Sau đó, bạn ra quán café với bạn bè, tất nhiên bạn phải báo thật kỹ là bạn ở đâu, bạn của bạn là những ai, ai trả tiền, từ mấy giờ đến mấy giờ, vì người yêu bạn đã nhắn bạn chừng 15 tin nhắn để hỏi về nó. Đến trưa thì làm sao người yêu bạn có thể bỏ bạn bơ vơ một mình nếu không có cơ hội gặp mặt được? Cho nên, tất nhiên, 20 tin nhắn chúc bạn ăn trưa ngon và ngủ cũng ngon luôn đã ập đến. Điều đầu tiên bạn thấy sau khi thức là 5 tin nhắn hỏi thăm xem bạn có ngủ yên, và cuộc sống buổi chiều của bạn cũng tương tự. Những điều như thế lập lại ngày qua ngày, ngày nào cũng một đống tin nhắn, một đống cuộc gọi. Nếu bạn nói bạn không cần bao nhiêu đó tin nhắn và cuộc gọi, họ sẽ vô cùng tổn thương, và cuối cùng bạn phải xin lỗi.
Có tính khí nóng nảy và bất thường
Tỏ ra vô cùng ghen tuông và muốn chiếm hữu bạn
Bạn là một con người, bạn cần có những mối quan hệ khác để sống vui; chứ bạn không phải là tài sản đáng quý của người yêu bạn, mà người ấy phải lo âu, ghen tuông, sợ bạn bị đánh cấp. Bạn xứng đáng để được tin tưởng.
Một cô bạn thân của tôi, cũng đã trưởng thành, có công ăn việc làm ổn định – hiện tại cũng đang học để lấy bằng Tiến sĩ, đã từng kể với tôi trong nước mắt về việc bị người yêu cũ xúc phạm, làm tổn thương và kiểm soát vô lối. Mật khẩu Facebook và email của cô ấy bị người yêu cũ cầm và khóa lại, bất cứ tin nhắn và mọi thông tin trong Facebook đó cô ây đều không lấy lại được. Chỉ sau này khi chia tay người yêu cũ của cô ấy mới đồng ý trả lại. Bản thân tôi năm 18 tuổi cũng bị bạo hành về mặt tinh thần như vậy. Một biểu hiện rất thường gặp trong bạo hành tình cảm là đối phương sẽ luôn tìm cách hạ thấp giá trị của bạn, không công nhận tình cảm và những thành tựu của bạn. Họ cũng rất hiếm khi nói lời động viên, xưng hô cũng lạnh nhạt và cách nói chuyện luôn tỏ ra bề trên. Hơn nữa, mọi tình cảm bạn thể hiện cho họ, họ đều lờ đi coi như không có, hoặc không đủ sâu đậm hoặc chân thành. Họ luôn tìm cách mỉa mai một cách thường xuyên, và thường không quan tâm đến những nhu cầu của bạn. Khi bạn thất bại, rất khó để họ có thể giấu được cảm xúc đắc chí v.v… kiểu như “Tôi đã bảo anh/cô rồi”; thay vì việc an ủi và lắng nghe.
Hành vi này không hẳn là bạo hành về mặt tâm lý, nhưng đối với tôi nó chẳng có gì lãng mạn, và thậm chí còn lố bịch.
(Tác giả đã cắt bớt 1 số tranh do không liên quan nhiều đến bạo hành.)
Gần như tất cả các hành vi trên đều là bạo hành về mặt tâm lý.
Đối với tôi, có thể bạn sẽ nói tôi “chậm hiểu”, nhưng tôi thực sự không hiểu rõ cụm từ “chàng trai yêu là sẽ khổ” có nghĩa gì. Tôi hy vọng nó có nghĩa rằng người yêu họ sẽ khổ, chứ nếu có nghĩa là chính các chàng trai đó sẽ khổ thì tôi không còn biết nói gì. Hơn nữa, admin gọi các hành vi này là “Có thể điều đó chứng tỏ anh ấy tha thiết yêu bạn”, nhưng tôi dám chắc, một người đối xử với bạn như thế, chủ yếu là do muốn chiếm hữu bạn, muốn kiểm soát bạn, và điều đó không hề lãng mạn như giới truyền thông vẫn hay thể hiện.
Điều làm tôi buồn hơn, là phần comment vô vàng ý kiến cho rằng đây là thật lãng mạn, là đều do “họ yêu tôi nồng cháy” nên mới như vậy.
Bộ ảnh này thậm chí đã có thể trở thành một bộ ảnh tuyên truyền về bạo hành về mặt tâm lý vì các hành vi bạo hành ấy được thể hiện rất bắt mắt, dễ xem. Nhưng tiếc rằng nó chỉ khiến cho vấn đề tệ hơn.
Ngoài ra, không chỉ có nữ giới mới là nạn nhân của bạo hành về mặt tinh thần, nam giới cũng vậy. Mặc dù theo thống kê, phụ nữ có nguy cơ bị bạo hành cao hơn rất nhiều lần so với đàn ông, với tỉ lệ nạn nhân là 85% phụ nữ, 15% đàn ông. Cùng với điều đó, 90% các vụ bạo lực được miêu tả là “có hệ thống, liên tục, gây thương tích” được gây ra bởi đàn ông – thế nhưng, nam giới cũng cần được bảo vệ, hoặc có thể nói rộng ra: Tất cả mọi người, dù mang giới tính nào, ở độ tuổi nào – đều không đáng bị bạo hành dù chỉ một lần trong đời.
Bạn có bao giờ ở trong một mối quan hệ với ai có những hành vi như thế không? Hay có quen biết ai bị như vậy? Hãy chuyển bài viết này cho họ nhé. Và hãy tìm đến sự giúp đỡ khi cần thiết. Nếu quá đau khổ, hãy mạnh dạn cắt đứt trước khi quá muộn.
Bạn có bao giờ đối xử với người yêu mình như thế? Hay có một người bạn đối xử với người yêu họ như vậy?
Bạn và người thân của bạn xứng đáng có được sự tôn trọng, tin tưởng, tự do, thoải mái – trong một mối quan hệ lãng mạn.
-Nguồn: Huỳnh Kim, Khánh Linh-
